Waar is VAR? Aanhangers soek Antwoorde

Die nuwe seisoen van die Premier Sokkerliga (PSL) het begin met opwindende wedstryde en baie drama, maar ook met groeiende frustrasie dat Video Assistent Skeidsregter (VAR) tegnologie nie geïmplementeer is nie, ten spyte van herhaalde versekerings.

Na drie rondes lyk die punteleer reeds na een van die mees mededingende seisoene in onlangse jare. Sekhukhune United en Kaizer Chiefs het perfekte begin gemaak met nege punte elk, en drie wedstryde uit drie gewen, terwyl Mamelodi Sundowns en Orlando Pirates gemengde resultate behaal het. Onderaan die leer sukkel Richards Bay steeds om hul eerste oorwinning te behaal.

Maar langs die aksie bly een groot vraag opduik: “Waar is VAR?”

VAR-tegnologie word in baie topligas wêreldwyd gebruik om belangrike besluite, insluitend doele, buitespel en strafskoppe, te hersien. Suid-Afrikaanse sokkerondersteuners glo dit is lankal agterstallig in die PSL, veral met die aantal skeidsregterfoute wat in die openingsrondtes gesien is.

Die Minister van Sport se Kuns en Kultuur, Gayton Mackenzie, se Facebook-blad word gedurig oorstroom deur sokkeraanhangers wat dieselfde vraag vra: "Waar is VAR?"

Ondersteuners voer aan dat die afwesigheid van die Video Assistent Skeidsregterstelsel klubs punte kos en onnodige spanning in die liga skep.

In 'n onderhoud op The Konvo Show-podsending wat op 13 Augustus 2025 vrygestel is, het die Minister van Sport, Kuns en Kultuur, Gayton McKenzie, lig gewerp op die situasie. Hy het erken dat hoewel befondsing verseker is, die implementering meer ingewikkeld was as verwag. “Ek het mense belowe dat VAR kom. Jy weet, soms kry jy nie 'n volledige storie nie. Ek het SAFA gevra hoekom daar geen VAR is nie, want ons het VAR in die land nodig. SAFA het vir my gesê, Minister, ons het nie geld nie…. mense het my kom sien. Ek het gesê Hoeveel het jy nodig. Hulle het gesê maksimum R80 miljoen, ek het gesê sê nie meer nie. Ek het mense belowe dat VAR kom. Ek doen my dinge, ek begroot, dan hier is die geld vir VAR, waar is VAR? Hulle het gesê Nee minister, jy kan nie die tender vir VAR plaas nie… Volgens FIFA-reëls moet SAFA die tender uitreik,” het Mackenzie verduidelik.

Hy het onthul dat die Departement tot R80 miljoen begroot het, wat stadionkonnektiwiteit en tegnologiekoste dek. FIFA-reëls beteken egter dat die Suid-Afrikaanse Sokkervereniging (SAFA) die tenderproses moet hanteer en verseker dat skeidsregters opgelei word.

“Dit is aan die gang, my fout, ek het gedink as ek die geld bring, sal VAR kom. FIFA sê selfs nou vir ons, julle skeidsregters moet daarin opgelei word, so ek dink die helfte van die seisoen of so. Maar die geld is daar, dis die belangrike goed. Dit kom,” het Mackenzie bygevoeg.

Die Parlement het die kwessie ook noukeurig dopgehou. Op 3 Junie 2025 het SAFA die Portefeuljekomitee oor Sport, Kuns en Kultuur ingelig oor die implementering van VAR en breër uitdagings rakende bestuur.

Volgens die inligtingsessie is twee diensverskaffers, een plaaslik en een internasionaal, op die kortlys geplaas om VAR-tegnologie te verskaf. Die koste word geraam tussen R8 miljoen en R12 miljoen, wat 'n ses weke lange opleidingsprogram vir skeidsregters en operasionele uitrol dek. Agt skeidsregters het reeds hul opleiding voltooi en lisensies ontvang om die VAR-stelsel te gebruik.

Die vergadering het egter ook SAFA se finansiële en bestuursuitdagings uitgelig. Lede het kommer uitgespreek oor die vereniging se afhanklikheid van beperkte borgskappe, inkonsekwente besluitneming en aanspreeklikheidskwessies. Spanning tydens die sitting, insluitend die afwesigheid van Minister McKenzie, wat op 'n reis na Brasilië was, het die Parlement se frustrasie met vertragings in die uitrol van VAR en breër sokkerbestuur beklemtoon.

Volgens Minister Gayton McKenzie is die grootste struikelblokke vir die vertraging van die VAR die tenderproses. SAFA, nie die Ministerie nie, moet die tender uitreik en toesig hou in ooreenstemming met FIFA-reëls.

Die voortgesette afwesigheid van VAR beteken dat omstrede skeidsregtersbesluite steeds die uitslag van belangrike wedstryde hierdie seisoen kan bepaal. Titelwedlope, relegasiestryde en hoëprofiel-derbies kan alles beïnvloed word. Klubs en ondersteuners wat aan die begin van die PSL-seisoen op meer deursigtigheid en billikheid gehoop het, is gefrustreerd deur die uitslag.

Vir nou gaan die PSL voort sonder VAR, maar die langverwagte aankoms daarvan kan Suid-Afrikaanse sokker transformeer deur meganismes in te stel wat billikheid, geloofwaardigheid en vertroue in die pragtige spel kan verseker.